بیانیه گام دوم
آقای محمدهانی ایرانمنش: کارشناس فرهنگی اجتماعی
یکی از مهم‌ترین مباحثی که بیانیه گام دوم به ما می‌گوید این است که اکنون زمان خیزش و گام بعدی است، زمان اخذ یک فرصت تاریخی ویژه است، دریچه‌ای از تاریخ به روی ما گشوده شده که اگر آن را بفهمیم، اگر برای آن اراده و سعی کنیم، اگر حاضر باشیم برای او صبر و استقامت کنیم و حرکت متناسب او را داشته باشیم، به تعبیر خود بیانیه این وضعیت می‌تواند به عصر و دوران جدید و فصل نو بیانجامد. فصل نوی جمهوری اسلامی، دوران جدید جمهوری اسلامی. این یک بشارت بسیار بی‌نظیر در درون بیانیه است. تا الان هر چقدر از بیانیه گذشته و تحولات تاریخی پیرامون آن را هم که می‌بینیم متوجه می‌شویم چقدر این فرصت و ظرفیت فراهم است.
بیانیه چند موضوع مهم دارد؛ یکی همین حرکت و حرکت عمومی است، یکی دیگر گره خورده در جهاد است، یکی از پر تکرارترین مفاهیم بیانیه جهاد است. جهاد یعنی یک تلاش مضاعفِ در منطقِ مبارزه. ممکن است شما حرکت کنید ولی هر حرکتی در منطق جهاد نباشد. این یکی از ویژگی‌های مهم بیانیه است. اگر بخواهیم ببینیم بیانیه در متون سنّتی ما شبیه کدام متن است، متوجه می‌شویم بیش از همه شبیه رسائل جهادی است که حدود ۲۰۰ سال پیش در جهان اسلام به ویژه در عالم تشیّع سابقه دارد.
بعد از جنگ‌های ایران و روس در مشروطه و پس از آن این مدل متن‌ها را می‌بینی، متن‌های کوتاه، سریع‌خوان، برای عموم مردم، که از شناخت عمومی شروع می‌کند تا به بایدها و نبایدهای این موقعیت ویژه تاریخی می‌پردازد. یک تحلیل راهبردی جامع ارائه می‌دهد که می‌توانید بر اساس آن‌ها برخیزید و حرکت کنید. بیانیه گام دوم را نباید نشست و خواند، باید در دست گرفت با آن راه رفت و حرکت کرد. بیانیه‌ی گام دوم یک متن برای حرکت است، یک رساله جهادی است.
بعد از مسئله جوانان، بیشترین واژه‌ای که در بیانیه تکرار شده جهاد است. حضرت آقا جایی می‌فرمایند این گام دوم جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ است. اگر بخواهم علاوه بر این عنصر دیگری در بیانیه بگویم، عنصر تحول است. یعنی ما می‌توانیم گام دوم را با یک حرکت آرام و به تعبیر تخصصی با اصلاح تدریجی برداریم اما بیانیه گام دوم به ما می‌گوید باید یک خیزش تحولی رقم بخورد، وقتی تحول می‌آید، عنصر جهش مهم می‌شود، عنصر سرعت مهم می‌شود، عنصر نهضتی بودن و عنصر جامع بودن و حرکت جامع مردمی داشتن مهم می‌شود.
دوگانه نظریه‌ای در مصلحان اجتماعی ما وجود داشته؛ نظریه اصلاح و نظریه تحول، دوگانه‌ای که مقام معظم رهبری بعد از بیانیه گام دوم به آن اشاره کردند. یک فرمولی دارد که ایشان می‌فرماید وقتی ظرفیت‌ها حداکثری می‌شوند و مسائل پیچیده می‌شود، در این لحظه هنگامه تحول جهشی است، دیگر وقت اصلاح نیست. ما الان در این فرمول تاریخی هستیم. به خاطر همین یکی از پر تکرارترین مباحث مقام معظم رهبری بعد از بیانیه بحث تحول است. امام تحول، دانشجویان و تحول، جامعه و تحول، تحول جهشی و اکنون بحث تحول است. این‌ها را ضربدر همدیگر که می‌کنیم مسئله جهاد تبیین در بیانیه گام دوم به شدت مهم می‌شود، چرا؟ چون خلق حرکت عمومی یکسری لوازمی دارد که مهم‌ترین این لوازم، لوازم شناختی و ادراکی است.
شما اگر می‌خواهید حرکت عمومی ایجاد کنید باید انگاره‌ها، ادراک‌ها و شناخت‌هایی وجود داشته باشد تا حرکت عمومی خلق شود. یعنی اگر مردم نفهمند، اگر جوانان ما نفهمند که ما الان در یک وضعیت بی‌نظیر دریچه تحولی هستیم و اگر همین به خوبی فهم نشود، آرایش تحولی نمی‌گیریم، آرایش اصلاحی می‌گیریم. آرایش تحولی به شما این باید و نباید را می‌گوید که باید گفتمان‌سازی و شبکه‌سازی‌ات را ده‌ها برابر کنی، باید گفتمان‌سازی را خیزشی جلو ببری و گفتمان‌سازی یعنی جهاد تبیین. اگر حواسمان نباشد که اکنون به تحول نیازمندیم، جهاد تبیین معطوف به هیجان آفرینی و تحریض تبدیل به جهاد تبیین عادی انگاره‌ها را به مردم دادن می‌شود. انگار در روزگار عادی هستیم.
تا اینجا سه نکته را بیان کردیم، برای برداشتن گام عظیم چله دوم ما نیاز به یک جهاد داریم که راسته و جهت آن ساخت تمدن است و این حرکت جهادی هم باید از شناخت صحنه باشد. تحول را هم به عنوان عنصر سوم ذکر کردیم. جنس تحول از کنش است. برای مثال وقتی ما قبل از هفت اکتبر بودیم، قبل این تاریخ، زمانِ باز داریم که می‌توانستیم با نوجوان و مردم در رابطه با اسرائیل و رژیم صهیونیستی و اسرائیل‌ستیزی و ظلمی که صورت می‌گیرد، حرف بزنیم، ساختار ادراکی‌شان را درست کنیم ولی یک زمان شما با هفت اکتبر طرفید، یک اتفاق بی‌نظیر تاریخی، در این لحظه‌ی تاریخی تو دیگر نمی‌توانی مثل گذشته بگویی من با یک آرامش این مسائل را وارد واحدهای درسی می‌کنم، شروع می‌کنم تاریخ فلسطین می‌گویم. در این زمان سرعت در تحول موضوعیت دارد. به تعبیر مقام معظم رهبری سرعت تحول از خود تحول مهم‌تر است. یعنی دیرهنگام بودن می‌تواند توابین بسازد. به هنگام بودن و سرعت داشتن در تحول مهم است. حرکت گسترده و به میدان آوردن گسترده مردم در تحول مهم است. تو نمی‌توانی بگویی من در لحظات ویژه تاریخی که نیازمند کار تحولی‌ام می‌روم با نخبگان حرف می‌زنم، نه، باید مردم را به میدان بیاوری تا به یک خیزش عمومی که در آن رفتار اجتماعی و حرکت اجتماعی هست، منجر شود.
برای تحول و بیانیه گام دوم و حرکت عمومی مردم باید به میدان بیایند اما به میدان آوردن مردم راهکارها و فناوری‌های متعددی دارد. یکی از مهمترینِ آن‌ها شکل‌دهی امت پیشران است یعنی در درون امت یک امت دیگری شکل می‌گیرد که این‌ها اول حرکت می‌کنند و بعد دیگران را هم دعوت می‌کنند که بیایید. مثل بحث‌هایی که حضرت آقا راجع به مردم قم در 19 دی دارند یا مردم تبریز در 29 بهمن ماه دارند. می‌گویند این‌ها امت پیشران شدند. به میدان آمدند و بعد السّابقون شدند، لِلمُتَّقِينَ إِمَامًا شدند و دیگران را به میدان آوردند. وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْر شدند، دعوت کردند و بقیه را آوردند.
ما امروز با کارها و زنجیره کارهای مردمی ساده اما به صورت جبهه‌ای و نهضتی می‌توانیم با هزار مشعل‌های خودمان جریان امپراطوری، بازی تهاجمی که به ما شده که بزرگ‌ترین جنگ‌های جهانی رسانه‌ای را علیه ما انقلاب اسلامی سامان می‌دهد را تغییر دهیم و حرکت و تحول ایجاد کنیم.